Đây
còn là câu chuyện văn; nhưng câu chuyện hôm nay theo một thể khác; ôn tồn,
chánh đáng, trùm trên cá nhân, rọi một tia sáng trong văn giới.
Câu
chuyện của ông Phan Khôi bàn trong Phụ trương văn chương báo Trung lập: Văn
nghị luận phải viết thế nào?
Văn
Hoàng Tích Chu, Phan tiên sinh cũng nhận cho nó đã thành ra một lối.
“Trong văn Quốc ngữ ta, cái lối viết của ông Hoàng Tích Chu
thật nó biệt hẳn ra một lối, đủ mà kêu được là “lối văn Hoàng Tích Chu”, sự ấy
trong làng văn ta hình như đã công nhận một cách vô tâm rồi. Chẳng luận lối văn
ấy ông Chu sáng tạo ra hay bắt chước của ai; nội một cái biệt lập ra một nhà
được như thế, cũng khá gọi là tay hào kiệt trong làng văn vậy”.
Lời
nói của ông to hơn tài học của tôi. Nếu đã để chút thời giờ ngó qua mấy bài mà
tôi đã viết về việc này, ông hẳn rõ cho rằng người xướng ra lối văn ấy không có
ý gì biệt lập để làm lạ tai mắt quốc dân. - Bấy lâu tập tành trong trận bút
trường văn, tôi đã nhận, vẫn nhận mà còn chỉ nhận là một tên lính dở trong văn
giới. Nó đã mặc lòng, nó đã có tên trong đội tiên phong ấy, thì nó cũng được
làm phận sự nó. Nếu mỗi khi nghĩ đến nền văn nhà còn thấp hẹp bởi làng văn nhà
phần nhiều nhút nhát, không chịu canh tân, lại nếu so với nền văn người cao xa,
bởi làng văn người số đông mạnh bạo, gia công đổi mới, anh em dù là cựu học hay
tân học, ai chẳng sốt sắng nhận lấy chức trách tô điểm và bồi bổ cho văn quốc
ngữ. Riêng gì tôi!
Theo
tài học, tôi chỉ xin nhận lấy một phần việc cỏn con, là xét các thể văn của nhà
với của người rồi tìm ra một lối. Cái công việc ấy, tôi làm trong khoảng mười
năm nay vẫn chưa thấy xong được lấy một phần.
Có
điều tôi tin được, vì tôi đã (...) được là lối văn này có thể (....)[1]chép
việc như của báo giới bên Pháp, được gọn gàng, hoạt động hơn cái cọng giây
muống kéo dài. Nếu tiến lên bậc nữa, nó còn có thể giúp ta nhiều việc ngoài
phạm vi ký sự. Ông Phan Khôi bởi vậy cũng tỏ ý tán đồng:
“Tôi tán đồng cái chỗ bố cuộc khá mới, đặt câu khá gọn, nhất
là có nhiều khi hiểu được cái ý của tác giả ở bên ngoài lời văn”.
Thật
vậy, viết văn mà thừa lời, cứ một mạch chạy xuôi, không cần để cho người đọc
phải nghĩ, đó là lỗi người cầm bút có chứng lười, không thu đủ ý mà đặt ra lời
cho gọn. Tôi từng thấy cái thừa lời ấy thành ra hai tật: tật “lắm nhời” với tật
“nói lắp”.
Được
như thế, tôi lấy làm rất khó. Cái khó mà tôi đã từng tự tôi nghiệm thấy, chính
là chỗ không để cho tiên sinh được vừa lòng:
“Nhưng lối văn Hoàng Tích Chu không phải toàn được như vậy
hết đâu: lắm khi lại thấy như là tạp nhạp, lắm khi lại thấy như là vô duyên;
còn một điều dễ tức mình nhất là lắm khi không rõ, đọc xong một bài mà chẳng
biết nói chuyện chi; ấy đã là những chỗ tôi lấy làm bất mãn”.
Cái
chỗ tiên sinh lấy làm bất mãn, tôi đã nói chính là cái chỗ tôi lấy làm rất khó
trong lúc viết văn. Tôi vốn đã bị cái bả viết văn kéo dài, hàng mười lăm giòng
mới hạ được cái chấm rứt câu, hàng hai ba cột báo mà vẫn chỉ trọi một ý. Phải
có một lối viết khác. Cái lối viết phải làm sao cho gọn, không thừa nhiều lời.
Đến khi tìm được nó rồi, tôi liền bắt đầu thực hành bằng những bài “bàn về thời
sự”. Tôi định rằng bài nào cũng vậy chỉ được chiếm một cột là nhiều lắm.
Đó
là hồi tôi viết cho tờ Ngọ báo năm xưa. Đó cũng là hồi văn Hoàng Tích Chu bắt
đầu được một phần độc giả công kích cũng như được một phần độc giả hoan nghênh.
Lâu dần nó thành ra một lối, mà anh em làm báo như đã nhận một cách vô tâm vậy.
Người
là giống mong hơn. Tôi đến giờ muốn thực hành cái lối văn HTC ra mọi phương
diện khác. Viết về cuộc phỏng vấn, viết về chuyện đoản thiên, tôi thấy dễ xoay
cán bút, không tốn công lắm như viết một bài “bàn về thời sự” chỉ trong một
cột, phải chọn từng chữ, phải sửa từng câu. Được một đằng, hỏng một đằng. Đến
khi thực hành lối văn ấy vào các bài nghị luận, tôi thấy ngay một sự khó khăn
trình bày trên mặt giấy.
Bởi
lối văn không cho phép viết dài câu, hay là thừa nhiều tiếng, nên mỗi khi giãi
bày một lý thuyết nào, tôi thấy khó xoay xở lắm. Chân muốn bước đi, mà như có
một sức gì ngăn cản lại. Trong khi lúng túng về nỗi tiến thoái ấy, tôi lắm khi
tự quên rằng bài viết để người đọc, không phải chỉ để một mình xem. Lối văn bởi
vậy quả có nhiều chỗ để tiên sinh nhọc về sức óc.
Văn
Hoàng Tích Chu làm mệt sức óc của ông Phan Khôi, đó chẳng phải văn ấy cao sâu,
chỉ là chỗ dở của văn ấy chưa được thời giờ sửa lại. Điều này, tôi cũng đã
tuyên bố trong Đông tây rồi vậy.
Tiên
sinh tin rằng lối văn Hoàng Tích Chu có thể đứng vững thành ra một phái. Phải,
muốn văn thành ra một phái (ecole),
người chủ trương nó phải có một học thuyết làm trụ, như văn Voltaire là thuộc
về học phái của Voltaire. Một điều rất khó cho học giới nước nhà. Nhà cựu học,
nhà tân học, nào ai đã có một học thuyết gì tuyên bố ra đời chưa?
Ví
rằng có, tôi xin thưa trước rằng tài học tôi không đủ tiến lên bậc ấy. Mà nếu
không, tôi chỉ xin cám ơn tiên sinh về mấy điều khuyên tôi nên cải lương lối
viết cho được trọn vẹn. Nhưng tiên sinh nên nhớ rằng văn chương có nhiều thứ
(genres littéraires): thứ văn luận thuyết, thứ văn tả cảnh, với thứ văn viết
việc vặt... Mỗi thứ có một tính cách khác nhau. Nếu lấy văn nghị luận mà xét
văn tả cảnh, e rằng tiên sinh chẳng bao giờ được vừa lòng.
Tạ
lòng tốt của tiên sinh ở mấy lời phê bình chánh đáng, tôi xin hô to với anh em
đã quen viết lối văn này: Tiến lên!
|
|
Hoàng Tích Chu
Đông
tây, Hà Nội, s.92 (29.7.1931)
|
Nguồn: http://lainguyenan.free.fr/pk1931nguoikhac/thugui.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét