THỦY TỔ CỦA BÁO CHÍ VIỆT NAM
GIA ĐỊNH BÁO
(Nguyễn Bùi Khiêm) Gia
Định báo là tờ báo đầu tiên bằng tiếng Việt mới (chữ Quốc ngữ), được ra mắt vào
ngày 15/4/1865 tại Sài Gòn. Đây là phương tiện truyền thông đầu tiên
hoàn toàn mới mẻ, làm cho tiếng Việt mới có cơ hội phổ biến trong dân chúng.
Tuy
nhiên, theo nhà nghiên cứu Lê Nguyễn nhắc lại một cứ liệu xác định Gia Định báo
tồn tại đến ngày 31 tháng 12 năm 1909 (44 năm), và chính thức đình bản vào 1
tháng 1 năm 1910 .
Thời
gian đầu, báo ra mỗi tháng 1 kỳ vào ngày 15 hàng tháng. Báo ra mỗi tháng 2 kỳ,
rồi mỗi tuần 1 kỳ, tuy nhiên ngày ra báo của Gia Định báo không cố định, khi
thì thứ ba, thứ tư, lúc lại thứ bảy. Số trang của Gia Định báo cũng không cố
định, khi thì 4 trang, lúc 12 trang.
Nội
dung chính của Gia Định báo ban đầu gồm 2 phần: công vụ và tạp vụ. Phần công vụ
chuyên về các vấn đề chính trị, pháp lý, công quyền, đăng các công văn, nghị
định, thông tư, đạo dụ của chính quyền thực dân; còn phần tạp vụ gồm các tin tức
địa phương trên các lĩnh vực: kinh tế, tôn giáo, văn hóa - xã hội...
Sau
khi Trương Vĩnh Ký làm giám đốc, Gia Định báo được thêm các phần khảo cứu, nghị
luận, gồm các bài dịch thuật, sưu tầm, khảo cứu, sáng tác thơ, văn, lịch sử,
truyện cổ tích... Ông đề ra ba mục đích cho tờ báo: Truyền bá chữ quốc ngữ, cổ
động tân học và khuyến học trong dân. Từ đó, báo không chỉ làm một tờ công báo
đơn thuần nữa.
Chánh
Tổng Tài Trương Vĩnh Ký muốn có những tin tức mới lạ, cùng khuyến khích những
thông tín viên tự nguyện, để góp cho Gia Ðịnh Báo được dồi dào tin tức khắp Nam
kỳ lục tỉnh, ông đã có lời rao sau đây, đăng trên tờ Gia Định báo, số 11 năm
thứ 6, phát hành ngày 8/4/1870, cụ thể như sau:
Lời cùng các
thầy thông ngôn, ký lục, giáo tập vân vân đặng hay:
“Nay việc làm Gia Ðịnh Báo tại Sài Gòn, ở một
chỗ, nên không có lẽ mà biết các việc mới lạ các nơi trong 6 tỉnh mà làm cho
thiên hạ coi; nên xin các thầy cứ mỗi tuần hay nửa tháng phải viết những chuyện
mình biết tại chỗ, tại xứ mình ở, như:
Ăn cướp, ăn trộm.
Bệnh-hoạn, tai-nạn.
Sự rủi-ro, hùm tha, sấu bắt.
Cháy chợ, cháy nhà; mùa màng thể nào.
Tại sở nghề nào thạnh hơn vân vân
Nói tắt một lời là những chuyện mới lạ,
đem vô nhựt-trình cho người ta biết, viết rồi thì phải đề mà gửi về cho Gia
Ðịnh Báo Chánh tổng tài ở Chợ-quán”
Trong
tờ báo, như đã nói có phần công vụ và tạp vụ, có những bài không ghi rõ xuất
xứ. Trương Vĩnh Ký giải thích phần nầy:
Những kẻ coi
nhựt trình phải có ý cũng hiểu điều nầy là:
“Thường những chuyện Tạp vụ các nơi
trong đất Nam kỳ gửi về cho kẻ coi Gia Ðịnh Báo, thì có kẻ coi lại, có trắc thì
sửa lại cho xuôi cho dễ nghe vì các thầy gửi cho nhựt trình thì cũng ưng chịu
làm vậy; lại cũng để tên các thầy ấy ký lấy vì là của các thầy ấy viết và gửi.
Còn như phần công vụ, các bài nghị luận quan lớn Nguyên Soái cùng những khúc
chẳng có tên ai đứng là kẻ coi nhựt trình làm. Mà những khoản thẩm xét án các
quan tham biện hay là trả lời cho kẻ quì đơn, việc nọ việc kia thì của Hội đồng
quan Thống soái Nam kỳ luật vụ làm ra sẵn rồi mà gửi đem vô Gia Ðịnh Báo, có
tên người đứng ký vô đó, thì hể gửi thế nào thì in ra thế ấy mà thôi. Cho nên
khi có điều gì không được cho rõ mấy thì xin kẻ coi nhựt trình chớ trách cứ kẻ
coi việc ấy... ”.
Bước
đầu, Gia Định báo có mục đích chủ yếu là công cụ thông tin của thực dân Pháp ở
Đông Dương với tư cách là một tờ công báo chuyên đăng các công văn, nghị định,
thông tư, đạo dụ của chính quyền thực dân. Sau này, khi Trương Vĩnh Ký chính
thức làm giám đốc, tờ báo mới được phát triển mục biên khảo, thơ văn, lịch
sử... Từ đó, báo không chỉ làm một tờ công báo đơn thuần nữa. Gia
Định báo cũng đã góp phần cổ động việc học chữ Quốc ngữ và lối học mới, mở
đường cho các thể loại văn xuôi Việt Nam in bằng chữ Quốc ngữ, đặt nền móng cho
sự hình thành báo chí Việt Nam./.
 |
| Đường D'Adran (Hồ Tùng Mậu ngày nay), một trong những địa chỉ từng in tờ Gia Định báo - Ảnh tư liệu |
Nguồn: Biên tập từ nhiều nguồn tài liệu
khác nhau.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét