Hiệu quả kép của truyền thông

 
LỜI TRÁCH BỊ MỘT TỜ BÁO KIA

Thiệt các ông làm báo mà các ông cứ giữ cái chủ nghĩa nói thật, trong xã hội có xảy ra việc gì, các ông nói thật việc nấy, không giấu gím giùm hay là không đẽo gọt bớt đi, thì cũng nguy lắm đó các ông!

Sao mà nguy? Nguy vì cái sự thiệt mà các ông đem nói trên báo đó, nếu là tốt, thì chẳng có hại chi; chớ nếu nó là xấu thì chẳng những là vô ích mà còn làm cho cái hột giống xấu ấy gieo tràn lan ra nữa. Tôi nói nguy là vậy đó.

Đừng làm như những gánh hát cải lương hay là diễn kịch, họ đem những trò dâm đãng ra diễn trên sân khấu, kết cuộc họ buộc cho những vai chủ nhân trong tuồng phải quả báo nầy khác, rồi họ nói diễn làm vậy đó để mà răn đời. Song kỳ thiệt có vậy đâu? Người coi hát chẳng hề lấy đó làm răn mà trái lại e khi họ lại thấy đó rồi lộng hứng lên mà chơi cho thả cửa nữa.

Làm báo như bọn mình cũng nên nghĩ đến sự đó, đừng có thiệt thà quá mà rằng việc đã xảy ra làm sao, tôi cứ việc viết ngay làm vậy.

Tôi mới thấy một cái tin đăng ở tờ báo kia mà tôi le lưỡi dám đến hai phút đồng hồ mới thâu lưỡi lộn vào được! Lập tức tôi phải nói hớt hơ hớt hải mà trằm trồ rằng: "Ý cái thằng con nít con nhà ai lỳ gan trong trời đất!"

Cái tin ấy như vầy:

"Một đứa trẻ con trọng yếu trong hội kín, (ấy là cái đề).

Rồi tiếp nói như vầy:

"Hôm các viên chức sở mật thám Vinh đến chùa Phúc Tự làng Đôn Nhượng, huyện Nam Đàn, để bọc bắt Lê Văn Đào, tức Chắt Lũ, có bắt được một đứa trẻ con 13 tuổi tên là Cải, quê ở làng Phong Nẫm, tổng Xuân Lâm, huyện Thanh Chương. Về sở mật thám, tra hỏi thế nào Cải cũng không chịu khai. Lúc giải về Thanh Chương đối chứng rõ ràng Cải mới chịu khai và nhận là y giữ việc giao thông cho Xứ Ủy hội kín".

Đó, ai nay đọc mà coi, có phải cũng bắt le lưỡi như tôi không? Con nít gì mới 13 tuổi mà lỳ lợm đến thế, đến tra mà cũng không chịu nói, thì không biết hồi cha mẹ nó lại gần nhau có dùng phép thuật thế nào mà đẻ ra cái thằng kỳ quái vậy?

Ở Nam kỳ mình đây có thần đồng Nguyễn Văn Xấu, mới 6 tuổi mà đờn được 50 bản và bất kỳ đờn tranh, đờn kìm, đờn cò, đờn bầu, giống gì nó cũng đờn được hết mà lại hay. Các báo trong Nam ta chẳng có tờ nào mà không nói qua chuyện thần đồng Nguyễn Văn Xấu một vài lần rồi.

Cái đó thiệt nên nói, làm báo thiệt nên kiếm những tin như vậy mà đăng. Bởi vì trẻ nhỏ khác đọc tới tờ báo, thấy cậu thần đồng nầy khoái lắm thì cũng muốn làm theo cho được, rồi chúng nó trở nên thần đồng về nghề đờn hết cũng nên. Chớ còn thằng Cải thì tôi xin lạy cái thẳng! Lỳ như con trâu chương vậy mà báu xót gì, chỉ làm cho mình nát đít ra thì có.

Thế nhưng việc ấy mà đem lên báo, bất kỳ trò nhỏ nào đọc tới, thấy hay hay, rồi nó bắt chước: ở trong trường thầy hỏi giống gì nó không nói; về nhà, cha mẹ hỏi giống gì nó cũng không chịu thưa, có phải là khó chịu mà làm cho người ta càng thêm mệt vì nó không?

Tục ta hay nói đàn bà có mang mà ngồi trên đá thì nửa đẻ con ra lỳ lợm. Thằng Cải nầy, có lẽ mẹ nó là thợ giặt, không thì cũng làm nghề câu cá chi đây mới đẻ ra nó thiệt lỳ như vậy. Thôi! tôi dám ghê cho nó hết cớ rồi!

Tôi muốn các ông làm báo đừng đăng những tin như vậy nữa, vì sợ cái lỳ ấy nó lây qua cho con nít khác chớ chẳng chơi.

Xưa có người đương cuốc vườn, đến trưa vào ăn cơm, giấu cái cuốc nơi bụi tre, vì vườn ở gần đường sợ có kẻ ăn cắp. Nhưng khi vừa giấu cuốc xong, lại đứng đó mà nói bô bô lên trả lời cho người trong nhà như vầy: "Kêu gì mà kêu hoài? Để người ta giấu cái cuốc trong bụi tre rồi người ta vô". Thật tôi đã làm cái việc hôm nay giống in như người giấu cuốc đó quá.

Tôi đã muốn các ông đừng nói, sao tôi còn nói lên đây? Bậy thiệt! Nhưng xin biết cho rằng nếu tôi không kể đầu đuôi thì chẳng ra câu chuyện gì hết, làm thế nào cho đạt cái ý tôi được? Vậy thì tôi cũng phải la lên "tôi giấu cuốc trong bụi tre" lấy một lần chớ.

THÔNG REO

Trung lập, Sài Gòn, s. 6709 (20. 4. 1932)