Hội tụ truyền thông là gì?

TRUYỀN THÔNG HỘI TỤ

Nguyễn Bùi Khiêm

Sự phát triển của công nghệ thông tin đã dẫn đến sự thay đổi vai trò cho các nhà báo và những điều kiện cần thiết cho các nhà báo đa kỹ năng hoạt động tạo ra sự đột phá mang tính cách mạng về cách làm tin và đưa tin. Hình thức hoạt động mới của báo chí đặt ra yêu cầu mới về kỹ năng và quy trình sáng tạo các sản phẩm báo chí.

Ngoài nhiệm vụ truyền thống của họ, các phóng viên trở thành phải sử dụng máy camera, ghi âm; vừa là phóng viên, biên tập viên, vừa làm chủ nhiệm, trợ lý sản xuất, sản xuất và có thể phải trực tiếp sử dụng các chương trình biên tập.

Một xu hướng phát triển trong các nhà truyền thông là nhiều nhà báo có thể làm việc cho nhiều hơn một phần quy trình của truyền thông truyền thống. Các nhà báo phát thanh truyền thống hàng ngày phải nộp cả bản tin phát thanh (đương nhiên), bản tin video cho truyền hình và bản text cho báo in và cho các phiên bản trực tuyến của tờ báo của họ. Đó chính là sự hội tụ.

Từ thực tiễn hoạt động đó, khoa học báo chí đang đi theo một đường hướng rõ ràng. Hầu hết các khóa học báo chí ở các cơ sở đào tạo đã và đang phải có bước dịch chuyển về chương trình đào tạo với những nội dung và kỹ năng phù hợp để đáp ứng nhu cầu của ngành công nghiệp truyền thông cho các nhà báo đa kỹ năng. Sinh viên được đào tạo để học các kỹ năng không chỉ trong phương tiện truyền thông truyền thống mà còn trên nhiều nền tảng phương tiện truyền thông.

1. Lý thuyết về truyền thông hội tụ 

Hội tụ công nghệ là xu hướng tích hợp vào một hệ thống nhiều công nghệ khác nhau để phát triển theo hướng thực hiện nhiệm vụ tương tự. Hội tụ có thể tham khảo công nghệ riêng biệt đã có từ lâu nay như giọng nói (voice), dữ liệu (data, text, graphic), và hình ảnh (video) thành một nguồn tài nguyên có thể chia sẻ và tương tác với nhau.

Sự phát triển mạnh mẽ của truyền thông kỹ thuật số vào cuối thế kỷ 20 đã làm cho nó có thể cho các tổ chức phương tiện truyền thông có thể phát hành, cung cấp văn bản, âm thanh và tài liệu video qua các phương thức truyền tin có dây, kết nối không dây, hoặc cáp quang cùng. Đồng thời, nó lấy cảm hứng từ một số tổ chức phương tiện truyền thông để khám phá giao thức đa phương tiện thông tin (Multimedia). Thuật ngữ hội tụ kỹ thuật số của phương tiện truyền thông (Mediamorphosis) của nhà nghiên cứu Roger Fidler đưa ra trong một cuốn sách của ông từ năm 1997. 

Ngày nay, chúng ta được bao quanh bởi một phương tiện truyền thông hội tụ đa cấp mà tất cả các phương thức truyền thông và thông tin liên tục để thích ứng với nhu cầu lâu dài của công nghệ: “thay đổi cách chúng ta tạo ra, tiêu thụ, tìm hiểu và tương tác với nhau”.

Hội tụ trong trường hợp này được định nghĩa là sự nối kết với nhau các máy tính và công nghệ thông tin khác, nội dung truyền thông, và các mạng lưới thông tin liên lạc đã phát sinh như là kết quả của sự phát triển và phổ biến của Internet cũng như các hoạt động, các sản phẩm và dịch vụ đã xuất hiện trong các không gian phương tiện truyền thông kỹ thuật số. 

2. Hội tụ truyền thông

Hội tụ truyền thông là giao điểm giữa phương tiện truyền thông cũ và mới. Jenkins nói rằng hội tụ truyền thông: “Là dòng chảy của nội dung thông tin trên nhiều nền tảng phương tiện truyền thông, sự hợp tác giữa các ngành công nghiệp truyền thông và hành vi dịch chuyển (moblie) của công chúng sử dụng  phương tiện truyền thông”.

Phương tiện truyền thông hội tụ không chỉ là một sự thay đổi công nghệ, quy trình công nghệ, nó cũng bao gồm những thay đổi trong mô hình công nghiệp, văn hóa và xã hội khuyến khích người tiêu dùng để tìm kiếm thông tin mới. Hội tụ, chỉ cần đặt, là cách người tiêu dùng cá nhân tương tác với những người khác trên phương diện xã hội và sử dụng nền tảng phương tiện truyền thông khác nhau để tạo ra những trải nghiệm mới, hình thức mới của phương tiện truyền thông và nội dung kết nối xã hội, và không chỉ cho người tiêu dùng khác, nhưng các nhà sản xuất của công ty của phương tiện truyền thông trong những cách mà đã không được như dễ dàng tiếp cận trong quá khứ.

Những tiến bộ trong công nghệ mang lại khả năng hội tụ công nghệ mà Rheingold tin rằng có thể thay đổi “hiệu ứng xã hội” mà bên trong đó “thế giới ảo, xã hội và thể chất được va chạm, kết hợp và phối hợp”.

Nó đã được dự đoán trong những năm 1990 rằng một cuộc cách mạng kỹ thuật số sẽ diễn ra, những phương tiện truyền thông cũ sẽ được đẩy sang một bên bởi phương tiện truyền thông mới. Báo chí nói chung, trong đó có phát thanh, truyền hình ngày càng được thay thế bằng Internet, cho phép người tiêu dùng khắp nơi trên thế giới được tự do truy cập nội dung phương tiện truyền thông ưa thích của họ dễ dàng hơn và với tốc độ ngày càng hơn.

Trong xã hội ngày nay, ý tưởng của phương tiện truyền thông hội tụ đã một lần nữa nổi lên mang tính cách mạng với mô hình phương tiện truyền thông cũ ngày càng được thay thế bằng phương tiện truyền thông mới. Mô hình hội tụ cho thấy rằng phương tiện truyền thông mới và cũ sẽ tương tác theo những cách phức tạp hơn so với dự đoán trước đây. Sự thay đổi mô hình theo sau cuộc cách mạng kỹ thuật số cho rằng phương tiện truyền thông mới đã được thay đổi ở tất cả mọi khía cạnh khác nhau. 

Phương tiện truyền thông hội tụ, trong thực tế, không chỉ là một sự thay đổi trong công nghệ. Nó làm thay đổi mối quan hệ giữa các ngành công nghiệp, công nghệ, khán giả, thể loại và thị trường. Phương tiện truyền thông hội tụ về cơ bản là một quá trình chứ không phải là kết quả, vì vậy không có hộp đen kiểm soát dòng chảy của phương tiện truyền thông. Với sự phát triển của các kênh truyền thông khác nhau và tính di động ngày càng tăng của viễn thông mới và các công nghệ máy tính, chúng ta đã bước vào một thời đại mà phương tiện truyền thông liên tục bao quanh chúng ta.

Phương tiện truyền thông hội tụ yêu cầu công ty truyền thông xem xét lại những giả định hiện tại về phương tiện truyền thông từ quan điểm của người tiêu dùng, như những ảnh hưởng tiếp thị và quyết định lập trình. Các nhà sản xuất phương tiện truyền thông phải trả lời cho người tiêu dùng mới được trao quyền.

Ngược lại, có vẻ như phần cứng đó là thay vì phân kỳ trong khi nội dung phương tiện truyền thông đang hội tụ. Phương tiện truyền thông đã phát triển thành thương hiệu có thể cung cấp nội dung trong một số hình thức. Hai ví dụ về điều này là Star Wars và The Matrix. Cả hai đều là những bộ phim, nhưng cũng là những cuốn sách, trò chơi video, phim hoạt hình, và con số hành động. Xây dựng thương hiệu khuyến khích mở rộng của một khái niệm, chứ không phải là việc tạo ra các ý tưởng mới. Trong khi đó, phần cứng đã đa dạng hóa để thích ứng hội tụ truyền thông. Phần cứng phải được cụ thể cho từng chức năng.

3. Sức mạnh và điểm yếu của truyền thông hội tụ

Một tác động tích cực của hội tụ là hiệu quả trong việc tạo ra nội dung và sản phẩm cho phép để thỏa mãn nhu cầu thông tin của người tiêu dùng. Đài truyền hình được phép có sâu hơn báo cáo vì quan hệ đối tác với báo. Báo chí và các đài truyền hình được phép cung cấp các báo cáo đa phương tiện đầy đủ các sự kiện thông qua Internet.

Tuy nhiên, một trong những tác động tiêu cực của báo chí hội tụ là lợi ích ít hơn là kiểm soát các thông tin cung cấp cho khán giả đại chúng. Dường như không có ai đặc biệt quan tâm trong rà soát thông tin trên Web, trên thực tế là không thể kiểm soát được.

Ý tưởng “dân chủ hóa thông tin” là tuyệt vời, tuy nhiên, có vẻ như chúng ta vẫn cần một cái gì đó hoạt động như một người gác cổng.  Cơ cấu báo chí truyền thống với người gác cổng của nó - biên tập viên và nhà xuất bản - chắc chắn là không hoàn hảo, nhưng nó đã cố gắng để sản xuất tin rằng có phần khách quan. Khách quan dường như là một giá trị bị loại bỏ trong xã hội hiện tại của chúng ta.

Tóm lại, sự xuất hiện của hội tụ truyền thông đáp ứng nhu cầu công nghệ kỹ thuật số đã được nâng lên trong vài năm qua. Và điều quan trọng là phải hiểu rằng hội tụ làm sáng tỏ về tương lai của các phương tiện truyền thông và những biến đổi đó sẽ ảnh hưởng đến tất cả chúng ta.

Với các chuyên gia và sinh viên báo chí trong sự nghiệp báo chí tương lai của họ, những chuyển biến mới mang tính thời đại đã đặt ra những yêu cầu rất quan trọng để tìm hiểu những gì hội tụ truyền thông nói chung, báo chí nói riêng với những thách thức mà công nghệ đã mang lại.

Trong tương lai, phương tiện truyền thông truyền thống phải nắm lấy phương tiện truyền thông mới. Các nhà báo phải được trang bị kiến ​​thức, kỹ năng nhiều hơn. Và họ sẽ cần phải tham gia với một loạt các công nghệ và phong cách làm việc, cả trong và ngoài kỹ năng nghiệp vụ báo chí truyền thống.

Nguyenbuikhiem@gmail.com