Báo chí trong kỷ nguyên số hóa (phần 1)

Báo chí có hòa tan trong kỷ nguyên số?

Nguyễn Bùi Khiêm

Internet ra đời có làm nên một cuộc đảo chính đối với báo chí? Khó có thể nói đó là một phương tiện có thể vượt lên sự tồn tại lên đài phát thanh, truyền hình và các loại hình báo chí truyền thống. Nhưng có điều chắc chắn là sự tồn tại của nó sẽ chỉ xảy ra với một cuộc cải cách chưa từng có, bởi vì nó không phải là một trang sử mới được mở ra, nhưng là một câu chuyện mới bắt đầu.

Đọc báo không còn là việc “cầu nguyện buổi sáng của người đàn ông hiện đại”, như được giải thích trong một câu nói nổi tiếng của Hegel. Trong một cuộc khủng hoảng kinh tế, sự khan hiếm các nguồn tài nguyên quảng cáo, đã đẩy báo chí cuốn theo cuộc khủng hoảng về cơ cấu. Tính lỗi thời của mô hình kinh doanh truyền thống không còn là yếu tố chính của sự suy giảm này được đặt ra như một câu hỏi: Tại sao ta phải trả tiền cho thông tin khi mà ta có thể có được nó rất dễ dàng và miễn phí trên Internet?

Các nhà báo bị tước đoạt vị thế độc quyền thông tin và điều đó là một bước ngoặt lớn trong lịch sử  hoạt động của báo chí. Thích ứng hay biến mất? điều đó buộc báo chí phải suy nghĩ lại và tái cấu trúc mình để tồn tại trong kỷ nguyên kỹ thuật số.

Để tìm hiểu vấn đề liên quan đến việc số hóa các nội dung, chúng ta bắt đầu bằng cách phân tích sự chuyển động kép giữa công nghệ và kinh tế, sự mất ổn định và suy yếu của các mô hình kinh tế công nghiệp của các phương tiện truyền thông in ấn. Từ đó, buộc chúng ta phải hướng cái nhìn về những thách thức của báo chí truyền thống của đối với cuộc sống của công chúng với văn hóa web, và “công dân nhà báo”, có thể được hiểu như những người bình thường hoặc chuyên gia phổ biến thông tin không được sản xuất bởi các phương tiện truyền thông đại chúng. Và cuối cùng, chúng tôi cố gắng phác họa một định nghĩa lại vai trò của các nhà báo trong ánh sáng của cơ chế mới và tự do mới được tạo ra trong thời đại số.

Kinh tế và Công nghệ

Để hiểu được nhiều thách thức phải đối mặt với báo chí, cần phải nhận thức được sức ép và tốc độ của cuộc cách mạng kỹ thuật số và tác động của nó trên các mô hình kinh doanh của các công ty truyền thông. Trong vòng chưa đầy mười năm, việc số hóa khối lượng nội dung thông tin có tác động như một trận động đất trong một thế giới mà các phương tiện truyền thông đã dựa trên chiến lược của họ phổ biến các phương tiện truyền thông giấy.

Nhưng 600 năm sau Gutenberg, có ba yếu tố đã làm đảo lộn trật tự vốn có, đó là: truy cập miễn phí các thông tin; sự dịch chuyển của ngân sách quảng cáo Internet và sự bùng nổ về nhu cầu đó đã làm chuyển đổi mô hình tiêu thụ thông tin.

Mô hình kinh tế truyền thông vấp phải sự bất ổn đầu tiên - miễn phí. Điều này đã giáng một đòn nặng vào các phương tiện truyền thông. Có thể thông qua sự xuất hiện của báo chí tự do hoặc cổng thông tin Internet, thông tin đã bị mất giá trị thị trường trực tiếp của nó. Có quá nhiều thông tin miễn phí thay vì bạn phải trả tiền cho thông tin chung. Trong bối cảnh của sự giàu có nội dung, đa số người sử dụng Internet hiện nay muốn chỉ là “nhận thức” và không nhất thiết phải được thông báo với những thông tin cụ thể, điều đó có nghĩa là, với nhiều người khi sử dụng Internet chỉ cần dừng lại ở sự nhận thức và hiểu biết bối cảnh của thông tin.

Số hóa và phát hành nội dung số trên các trang web đã phá vỡ sự phụ thuộc vào quảng cáo trên báo chí truyền thống: khách hàng không còn cần báo giấy và tạp chí để truyền bá thông điệp của họ. Điều đó, đương nhiên làm giảm khối lượng của doanh thu quảng cáo.

Các nguồn lực tài chính của các tờ báo Mỹ giảm hai phần ba giữa cuối những năm 1990 (60 tỷ USD) và 2011 (20 tỷ USD). Một nghiên cứu của dự án của Trung tâm nghiên cứu Pew cho Excellence in Journalism [1] ở 121 tờ báo Mỹ cho thấy, trung bình, mỗi đồng đô la mới của doanh thu quảng cáo thu được của các tờ báo trên internet, họ sẽ mất bảy đô la doanh thu quảng cáo trong của họ trong truyền thông in ấn.

Hậu quả trực tiếp của cạnh tranh trên thị trường quảng cáo, công ty truyền thông đã thay đổi cách chúng ta nhận thức sản xuất thông tin và giá trị của nó. Trong một nghiên cứu dành cho các “báo chí kỹ thuật số” [2] tại các trường đại học Báo chí Lille trong tháng 5/2011, Jean-Marie Charon, nhà truyền thông xã hội học tại CNRS, đã tóm tắt:

Trên mạng Internet, xét đến cùng, nội dung thông tin báo chí chỉ là của một nguồn. Ngay từ đầu, các phương tiện truyền thông đã thấy trong phương tiện truyền thông mới đồng thời là mối đe dọa đối với mô hình kinh doanh của họ và, cùng một lúc, nó là một hình thức của cơ hội.

Trên thực tế, logic của sản xuất “nội dung” đã khiến giới truyền thông cạnh tranh với các công ty có hoạt động tập trung vào việc tiếp thị và dịch vụ theo định hướng giải trí, “giải trí”: Facebook, Google, Yahoo hay Microsoft. Như vậy, theo dự báo khác nhau, đến năm 2015 Facebook có thể nắm bắt được một phần năm của tất cả các quảng cáo trực tuyến. Bên cạnh sự cạnh tranh từ các công cụ tìm kiếm, mạng xã hội khác và truy cập Internet có ảnh hưởng đến dòng chảy của các nhà cung cấp lưu lượng truy cập.

Một số biên tập viên đã quyết định phản ứng bằng cách đa dạng hóa thông qua các hoạt động mới. Báo chí nghề và kỹ thuật đã mở đường với doanh thu là từ 20 đến thậm chí 30% các hoạt động phụ trợ cho một mô hình khớp nối với công ty dịch vụ hoạt động.

Trong khi đó, hiện tượng của tự do mở cửa vào tình trạng thừa cung có sẵn. Những hình thức mới của sự cạnh tranh đã là một phần của một tảng băng chìm tổng thể cho báo chí hàng ngày mà đồng thời phải đối phó với suy giảm và lão hóa độc giả, khó khăn tài chính và sự tăng giá của giấy in.

(còn nữa)