Bao chi học là gì? (2)

BÁO CHÍ HỌC LÀ GÌ?

Giữa các ngành khoa học có 3 tiêu chí để phân biệt:

1. Đối tượng nghiên cứu

2. Hệ thống các khái niệm:

Cách giải quyết, giải mã được các khái niệm là cơ sở để đánh giá trình độ của người nghiên cứu. Nói cách khác, đây cũng là cơ sở để đánh giá kết quả nghiên cứu.  Do vậy, để nghiên cứu khoa học, bao giờ cũng phải đi từ việc giải mã các khái niệm. Lưu ý rằng:

- Khi làm về các khái niệm phải lưu ý trích dẫn nghiêm túc các quan niệm đã có từ trước (có mấy loại, cụ thể như thế nào?) trên cơ sở đó, đúc rút và đưa ra quan điểm riêng cảu mình. Càng căn cứ vào nhiều quan niệm, nhiều chiều khác nhau thì quan niệm cảu mình càng có giá trị.

- Báo chí học là một bộ môn khoa học nghiên cứu cả về lý luận và thực tiễn hoạt động báo chí; có mối quan hệ gắn bó chặt chẽ với chính trị. Do đó, khi nghiên cứu báo chí học, khám phá các phạm trù cần phải nghiên cứu bối cảnh lịch sử, xuất phát của các quan niệm đó.

- Trong các ngành khoa học xã hội nhân văn, các phạm trù và khái niệm thường chứa hai nội dung cơ bản:

- Nội dung khoa học của hiện tượng ấy được định nghĩa

- Quan điểm, thái độ của người nghiên cứu

- Quan niệm nào càng rộng, liên quan đến nhiều lĩnh vực, liên quan đến nhiều người thì càng có nhiều quan niệm khác nhau.

3. Phương pháp nghiên cứu:

Phương pháp luận: là trả lời câu hỏi xuất phát điểm của việc nghiên cứu:

- Căn cứ những tiền đề lý thuyết.

- Chỉ ra những luận điểm nào, lý thuyết nào, của ai, ở đâu, khi nào… có ảnh hưởng trực tiếp đến việc nghiên cứu.

Để trả lời được câu hỏi đó, đòi hỏi người nghiên cứu phải báo quát được vấn đề mình nghiên cứu.

Phương pháp công cụ: là phương pháp dùng để mổ xẻ, cụ thể hóa vấn đề nghiên cứu.

BÁO CHÍ HỌC

Truyền thông là một khái niệm rất rộng, trong đó là truyền thông đại chúng, trong cùng là báo chí hay nói cách khác, báo chí là hạt nhân của truyền thông. Như vậy, trong truyền thông có rất nhiều các chuyên ngành khác nhau. Theo cách tiếp cận này, báo chí học là khoa học nghiên cứu về hạt nhân của truyền thông, hay báo chí học là khoa học nghiên cứu về báo chí. Báo chí học nghiên cứu về:

- Nghiên cứu về lịch sử báo chí: bất cứ một ngành nào cũng có lịch sử của nó. Nghiên cứu lịch sử xét về bản chất chính là nghiên cứu về tương lai của ngành đó, bởi về logic, sự phát triển của bất cứ nội dung và hình thức nào cũng có những mối quan hệ thống nhất và biện chứng từ lịch sử đến tương lai.

- Về những lý thuyết báo chí: là nghiên cứu những điều chung nhất, khái quát nhất được đúc rút từ thực tiễn và nó có vai trò chỉ đạo, hướng dẫn thực tiễn hoạt động báo chí. Khác với lý thuyết, nghiên cứu học thuyết cũng là sự tổng kết thực tiễn, nhưng đưa ra những phán đoán chưa được kiểm nghiệm, nó chỉ là sự trừu tượng hóa phán đoán thực tiễn (tìm đọc cuốn Quyền lực thứ tư – bản chất và cách ứng xử).

- Nghiên cứu về những kỹ năng hành nghề: tổng kết các kỹ năng, quy trình, công nghệ làm báo…

Có thể đưa ra 7 tiểu hệ thống về các nội dung và vấn đề là đối tượng nghiên cứu của báo chí học, nhằm giải quyết hay trả lời các câu hỏi sau:

1. Báo chí – truyền thông đại chúng hoạt động trong môi trường chính trị - xã hội như thế nào? Từ môi trường hoạt động đặt ra những nguyên tắc hoạt động như thế nào?

- Môi trường dân chủ sẽ có báo chí hoạt động dân chủ và ngược lại.

- Bản chất của quyền lực thứ Tư là đề cao vai trò của nhân dân, của dân chủ, của công chúng và dư luận xã hội.

2. Báo chí tồn tại trong đời sống xã hội như thế nào và vai trò của báo chí trong xã hội đó?

- Báo chí hoạt động như thế nào?

- Cơ chế tác động của báo chí đối với đời sống xã hội?

- Công chúng cảu báo chí như thế nào?

Nhu cầu thông tin của công chúng chính là yếu tố quan trọng nhất quyết định sự tồn tại và phát triển của báo chí. Tuy nhiên, thông tin chính xác, chân thực và khách quan lại là điều quan trọng hơn cả. Đó cũng chính là nguyên tắc số một của báo chí là sự thật.

3. Vai trò, chức năng của báo chí.

4. Hiệu lực của báo chí: hiệu lực theo quan niệm chung nhất là hiệu ứng xã hội do báo chí, truyền thông tạo ra. Báo chí tác động vào dư luận xã hội hay nói cách khác, dư luận xã hội chính là sản phẩm của hoạt động báo chí, truyền thông.

5. Phương tiện và phương thức truyền tải thông điệp là gì?

6. Kinh tế báo chí hay kinh tế truyền thông là gì?

7. Báo chí với các vấn đề của đời sống xã hội như thế nào?