Báo chí và PR - Đâu là sự thật cho công chúng? (phần 2)

(Nguyễn Bùi Khiêm) Mối quan hệ PR và báo chí cũng có một số khía cạnh tích cực, ít nhất có thể coi đó là một kênh thông tin cần thiết với người làm báo (một khi bộ phận PR, công ty PR đã được tổ chức, cá nhân nào đó uỷ quyền toàn bộ việc hợp tác, cung cấp thông tin cho báo chí) cho dù, về chất lượng thông tin, độ sâu của thông tin, vấn đề do PR cung cấp không sâu sắc bằng những nguồn tin truyền thống khác của báo chí.

Nhưng dường như mối quan hệ này vẫn đang diễn biến theo chiều hướng lệch lạc nhất định. Lãnh đạo nhiều cơ quan báo chí không muốn phóng viên của mình quá lệ thuộc vào các thông cáo báo chí, các tư liệu chỉ do các công ty PR, các phòng PR, nhân viên PR cung cấp. Bởi nhiều người quan niệm rằng, dù thế nào, trong các thông tin từ các công ty PR, các nhân viên PR... luôn ẩn chứa khả năng thông tin thiếu khách quan, trung thực bởi hoạt động PR là luôn hướng báo chí, dư luận tin vào những mặt tích cực, được tô vẽ của chủ thể muốn thông tin, tuyên truyền, khuếch đại những cái hay của các sản phẩm, dịch vụ của các doanh nghiệp và che lấp những khiếm khuyết, yếu kém của các đơn vị đó.

Có những ban biên tập phải ra cảnh báo yêu cầu phóng viên không được làm tin, bài PR cho các đơn vị và nếu có làm thì buộc các tin, bài PR đăng ở trang, mục nhất định của báo quy định và công ty nào nhờ vả đưa tin, bài PR đó phải trả tiền, thậm chí cao hơn nhiều giá quảng cáo.

Thái độ cảnh giác của nhiều biên tập viên với tin, bài PR cũng có cơ sở ở chỗ, nhiều khi hoạt động PR với những sự thật méo mó nhưng đã trở nên rất tinh vi, khiến ngay cả những biên tập viên tự cho là mình cực thính trong việc "ngửi mùi PR" cũng bị qua mặt.

Có những thời điểm, người đọc để ý chút sẽ thấy rất ngạc nhiên tại sao ngày hôm đó, đồng loạt nhiều tờ báo đưa tin, bài về kết quả kiểm tra chất lượng sữa của các công ty sữa trong nước mà kết quả đó cho thấy, một số hàm lượng dinh dưỡng không đạt tiêu chuẩn. Ở đây, rất có thể đã có một công ty PR được các công ty sữa bột nước ngoài thuê để báo chí viết bài công kích để người tiêu dùng tẩy chay sản phẩm sữa nội. Dấu hiệu là, ở các bài báo này là đều đăng những câu hỏi, câu trả lời giống hệt nhau từ một số người cung cấp thông tin, thậm chí có những đoạn viết giống hệt nhau (do cùng copy từ tư liệu, bản thông cáo do công ty PR cung cấp).

Có không ít phóng viên hiện nay có thu nhập chính từ việc ăn lương, nhận tiền công tuyên truyền, làm đầu mối tổ chức tin cho

các công ty PR. Bởi việc hợp tác với các công ty PR thường đem lại những lợi ích lớn: những chuyến đi tham quan không mất tiền ở trong và ngoài nước, các khoản tiền, phong bì được trả cho những tin, bài tuyên truyền, nêu được nhiều mặt tốt ở doanh nghiệp, đơn vị chi tiền PR...

Nếu để ý kỹ, có những tay viết khá tốt trong một số lĩnh vực như viễn thông, công nghệ thông tin nhưng đồng thời ăn lương tháng để làm PR cho một doanh nghiệp nào đó thì trong hầu hết các bài viết của mình, luôn tìm cách chèn các ý, các đoạn để ca ngợi, lăng xê cho công ty mình nhận làm PR. Ví dụ, phóng viên một tờ báo mạng làm PR cho Mobifone thì nếu viết các bài về cạnh tranh trong thị trường dịch vụ viễn thông thì nhất định phóng viên đó sẽ có vài đoạn khen khéo cho Mobifone và chê bai đối thủ của công ty này. Hầu hết những người làm biên tập hiện nay rất khó phát hiện cách làm này.

Thậm chí, không phải không có những đơn vị, cá nhân làm PR hướng hoạt động một số nhà báo, phóng viên theo hướng tiêu cực, có thể bị coi là phạm pháp như trả tiền thuê cả nhóm viết bài phê phán, "đánh hội đồng" (nhiều báo đăng), "xa luân chiến" (từng báo viết)...một tổ chức, cá nhân nào đó có lợi ích mâu thuẫn với mình.

Những người làm báo lâu năm cũng phải thừa nhận, hoạt động PR nhiều khi rất hữu ích bởi có khá nhiều thông tin, nội dung cần tuyên truyền, giới thiệu qua các công ty PR, các nhân viên pr là những thông tin đúng, khách quan (cho dù, có thể nhiều khi những thông tin đó bị thổi phồng quá mức) và chúng cũng rất cần được biết tới như sự kiện khai trương một đường bay, một hãng hàng không mới; ra mắt các sản phẩm, dịch vụ mới đem lại lợi ích cho người tiêu dùng; các sự kiện kinh tế, văn hoá, lễ hội đặc sắc...Cho nên, cũng không thể nào từ chối, đoạn tuyệt quan hệ với PR.

Vấn đề ở đây là người viết báo chỉ nên coi đó là một nguồn trong số nhiều nguồn tin của mình, phải tìm hiểu, chọn lọc, đối chiếu và bổ sung thông tin để đảm bảo có một bài báo, một bản tin trung thực, đầy đủ chứ không phải copy, xào xáo một cách sơ sài các bản thông cáo báo chí (phần lớn còn thiếu thông tin, thông tin lệch lạc, chưa khách quan...) do các công ty, các bộ phận PR của các tổ chức, cá nhân đưa ra.

Và ngay cả trong việc nhà báo, phóng viên làm đầu mối PR thì cũng không phải điều đó hoàn toàn là tiêu cực bởi nhiều người có quan niệm, PR cũng là một nghề, một dịch vụ cho một doanh nghiệp, một tổ chức mà người làm báo có thể làm thêm. Nhưng sa đà vào việc "làm thêm" đó, người làm báo chắc chắn dần dần rời xa thiên chức của mình và dễ bị đi theo một xu hướng khá rõ của nghề PR: thiếu tính trung thực, khách quan và điều này là xa lạ với bản chất của nghề báo.

Nhân viên một công ty PR có tiếng tại Hà Nội đưa ra một nhận xét: những người làm trong ngành PR, chưa hiểu rõ bản chất của nghề thì đôi khi cũng chán nghề, coi công việc của mình là "đi lừa" công chúng và tự cảm thấy có lỗi với lương tâm. Nhưng làm PR đích thực là phải làm trung gian tốt giữa các doanh nghiệp và các báo, là nhà tư vấn cho các doanh nghiệp và đầu mối tin cậy của các báo.

Theo cô "PR" này, báo chí là một công cụ/ kênh hữu ích/ đối tác của PR nhưng đôi khi cũng là "đối thủ khó lường" với dân PR. Nhiều trường hợp các báo đi vòi vĩnh PR bằng cách doạ dẫm sẽ "đánh" doanh nghiệp.

Đôi khi, báo chí trong việc viết bài nhưng nếu thông tin đó mới chỉ là ý kiến chủ quan từ một phía và không có dẫn chứng rõ ràng thì công ty PR, trong quan hệ với báo, sẽ giúp doanh nghiệp lên tiếng nói bảo vệ chính mình.

Tuy nhiên, thực tế cũng có chuyện, bằng cách này, có những cá nhân, đơn vị báo chí thông qua các đơn vị PR mà "xin xỏ" được những khoản tiền kếch xù từ doanh nghiệp. Có báo còn thẳng thừng nói "nếu doanh nghiệp mua quảng cáo bên tôi thì doanh nghiệp là đối tác của chúng tôi. Đã là đối tác thì chắc chắn chúng ta sẽ "giữ gìn" cho nhau"./.

Nguồn: collection from internet