Phim tài liệu là gì và làm phim tài liệu như thế nào?

Đó là một câu hỏi rất khó có thể đưa ra một câu trả lời ngắn gọn và đầy đủ, nhất là trong khuôn khổ một bài viết hay một tập giáo trình. Đó phải là những tri thức được tích lũy trong một quá trình lao động sáng tạo của rất nhiều người, nhiều thế hệ và nhiều nền tảng xã hội khác nhau. Điều quan trọng là làm sao có thể tích hợp được những tri thức đó vào một trong tập tài liệu. Điều đó dường như là không tưởng. Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi thấy có một cuốn sách có vẻ như đã đáp ứng được những câu hỏi kể trên. Xin trân trọng giới thiệu cùng các bạn. Các cụ làm nghiên cứu chuyên sau về lĩnh này, nếu có nhu cầu trích dẫn, tham khảo thì liên hệ với chúng tôi).

                                                         

                                              LỜI GIỚI THIỆU CỦA SÁCH

Trong hai mươi năm qua, nhiều thay đổi to lớn đã diễn ra trong lĩnh vực phim tài liệu và phim hư cấu, những thay đổi đó diễn ra cả về đối tượng, hình thức, và cách mà trong đó tài liệu và phim công nghiệp được thực hiện. Tuy nhiên, bất chấp sự gia tăng về số lượng các khóa đào tạo làm phim và video ở các trường đại học đại học, rất ít sách giải thích làm thế nào để xem xét, tạo ra, viết, và đạo diễn bộ phim “mới”.

Người viết cuốn sách là có mong muốn bù đắp khoảng cách đó và cung cấp cho các bạn một cách đầy đủ hơn, nắm bắt một cách rõ ràng hơn các nội dung liên quan đến việc làm phim tài liệu, bắt đầu từ ý tưởng đến khi hoàn thành công việc. Nhưng trên tất cả, đây là một cuốn sách về những ý tưởng và khái niệm. Mục tiêu của nó là giúp bạn suy nghĩ về bộ phim một cách tổng thể trước khi bấm máy quay. Cách tiếp cận này có vẻ hiển nhiên, nhưng nó không phải là luôn luôn rõ ràng như vậy trong thực tế. Nhiều người “nhảy” vào một bộ phim, với một lô một lốc những chất liệu khác nhau và sau đó tự hỏi đó là những gì, để làm gì. Với tôi, điều đó giống như là đẩy con ngựa ra trước hàng quân với một sự trả thù.

Về bản chất, cuốn sách này là các vấn đề hàng ngày mà các nhà làm phim phải đối mặt từ ý tưởng đến hoàn thành bộ phim, từ tài chính đến phân phối, từ kiểm duyệt chính trị và các vấn đề để có thể tham gia vào các mạng lưới; từ sự phức tạp của vị trí ghi hình cho các vấn đề về dân tộc và đạo đức; từ khó khăn với đoàn làm phim cho các vấn đề đối phó với những người sẽ gặp trong thực tế và sự phức tạp của cuộc sống của họ. Cuối cùng, cuốn sách đề cập đến nghiên cứu các vấn đề về phong cách, giống các phương pháp tiếp cận, và những thách thức của công nghệ mới.

Cuốn sách này không đề cập đến nội dung thiết bị. Vì chủ đề này đã  được đề cập trong cuốn sách khác và cũng được dạy trong hầu hết các trường điện ảnh và các trường đại học, đây là thiếu sót này là có chủ ý của người viết.

 Và đây là một trong những vấn đề: Hầu hết các trường điện ảnh cung cấp nhân lực có trình độ kỹ thuật không thể tưởng tượng chỉ một vài năm trước đây. Học sinh tốt nghiệp đã xử lý thiết bị biên tập phim nhiều hơn Eisenstein đã từng làm; họ biết làm thế nào để tháo và lắp lại một thiết bị điện ảnh có tên Nagra trong mười phút và làm thế nào để vận hành các thiết bị phát quang bằng cách sử dụng các kỹ thuật tốt nhất của Nestor Almendros và Vilmos Szigmond… Nhưng sinh viên có xu hướng không biết tính năng, tác dụng và nguyên tắc hoạt động của thiết bị đó như thế nào. Một trong những mục đích của cuốn sách này là để khắc phục tình trạng mất cân bằng đó.

Chủ đề thứ hai của cuốn sách này là của lịch sử làm phim tài liệu. Đối tượng là rất quan trọng, nhưng tôi cho rằng hầu hết các độc giả của cuốn sách này đã quen thuộc với nó. Nếu bạn đã quen thuộc với những bộ phim của Flaherty, Riefenstahl, Jennings, Maysleses, Drew, Leacock, và Pennebaker, bạn đã có một cảm giác tốt về phong cách và mục tiêu phát triển. Vì vậy, đối với phần còn lại của cuốn sách này, tôi sẽ cho rằng bạn đã học về điện ảnh Verite, và bạn biết rằng Nanook của phương Bắc là một bộ phim, chứ không phải là một ngôi sao khúc côn cầu Canada.

Nguồn gốc

Cuốn sách này đã gây nên một loạt các cuộc thảo luận và hội thảo mà tôi đã có với sinh viên, lần đầu tiên tại Trường Điện ảnh Quốc gia Úc và sau đó tại Đại học Stanford. Những sinh viên này biết tất cả mọi thứ về công nghệ, nhưng họ bị đánh giá thấp ý tưởng. Hầu hết trong số họ đã lớn lên trong truyền thống của điện ảnh Verite, mà một học sinh giải thích với tôi là “chụp trước khi bạn nghĩ”.

Cinema Verite có một điểm hết sức quan trọng trong bất kỳ chương trình giảng dạy bộ phim, nhưng nếu xử lý sai, nó có thể có ảnh hưởng bất lợi trên lĩnh vực điện ảnh khác, đặc biệt là văn bản. Đây là chính xác những gì tôi thấy: Lớn lên trên một chế độ ăn uống của điện ảnh Verite, các sinh viên không biết gì về kế hoạch cho một bộ phim tài liệu tiêu chuẩn hoặc phim công nghiệp và đã hoàn toàn bị mất khi nó đến để viết bình luận. Tiếp tục thăm dò cho thấy rằng họ đã có một tầm nhìn rất lãng mạn về những gì đã xảy ra trên địa điểm và một cái nhìn hoàn toàn không thực tế như thế nào một đạo diễn phim tài liệu làm việc. Khi tôi nhẹ nhàng cho rằng nhiệm vụ chính của một đạo diễn phim tài liệu là lắng nghe mọi người, họ nghĩ rằng tôi đang đùa.

Một điều rõ ràng là mặc dù các sinh viên biết tất cả mọi thứ liên quan đến thực tế của tính năng làm phim, nhưng họ chỉ có ý tưởng mờ nhạt về phim tài liệu và đó là tất cả những gì họ có. Vì vậy, chúng ta đã nói, và dần dần ý tưởng của cuốn sách này ra đời.

Lúc đầu, tôi nghĩ rằng bài tiểu luận sẽ chỉ thảo luận bằng văn bản, vì đó dường như là vấn đề lớn nhất. Tuy nhiên, đó sớm được chứng minh là quá hạn chế. Sau khi tất cả, nơi mà văn bản kết thúc? Văn bản đã được không chỉ là ý tưởng và bình luận; đó là khái niệm tổng thể của bộ phim. Và nếu bạn nhìn vào vấn đề một cách rộng rãi hơn, không đạo diễn phim tài liệu viết bộ phim khi họ đi cùng? Họ phải đối mặt với những bất ngờ. Họ phải lựa chọn ngay tại chỗ. Họ có thể định hình bộ phim bất kỳ một trong hàng tá cách trong khi giám sát việc chỉnh sửa. Vậy làm thế nào bạn có thể có một cuốn sách về văn bản mà không để đối phó với đạo?
Văn bản và đạo diễn được gắn bó chặt chẽ trong việc làm phim tài liệu và phim công nghiệp. Tôi biết rằng nhiều người chỉ cần viết, và những người khác chỉ đạo. Nhưng tình hình thông thường là để tìm thấy cả hai nhiệm vụ kết hợp trong một người, và nhất thiết phải như vậy, bởi vì nó là khó để nói nơi một kết thúc và bắt đầu khác. Vì vậy, một khi tôi đã cam kết khai thác các vấn đề văn bản, đó là không thể tránh khỏi đạo diễn phải được bảo hiểm là tốt.

Quan sát

Cuốn sách này sau những gì tôi nhìn thấy là sự tiến triển tự nhiên của bộ phim tài liệu. Nó bắt đầu với một cuộc thảo luận về ý tưởng, nghiên cứu và cấu trúc kịch bản; tiền thu được thông qua trình chuẩn bị và sản xuất; và sau đó giao dịch ở chiều sâu với các chỉnh sửa và bình luận bằng văn bản. Bởi thời gian bạn đã hoàn thành phần 4, bạn nên quen thuộc với việc chuẩn bị và sản xuất các bộ phim tài liệu tiêu chuẩn hoặc phim công nghiệp. Phần 5 bao gồm một vài loại riêng biệt của bộ phim và một số kỹ thuật đặc biệt. Do đó, có một chương về bộ phim lịch sử và một rạp chiếu phim trên Verite. Các chương cuối cùng sẽ đưa ra lời khuyên về gây quỹ và tiếp thị, và một quan điểm đánh giá về toàn bộ quá trình.

Trong khuôn khổ này, tôi đã thực hiện một hoặc hai quyết định chính sách. Là người đầu tiên liên quan đến chủ đề của video và phim. Cuốn sách này được thiết kế để giúp cả hai nhà làm phim và các nhà sản xuất video. Cho dù bạn đang làm một phim tài liệu về bộ phim hoặc video, ít nhất một nửa thời gian, con đường và cách tiếp cận của bạn sẽ được chính xác. Chỉ trong thời gian chỉnh sửa sẽ có cách thức riêng biệt. Lý do lựa chọn video trên phim, hoặc ngược lại, sẽ được thảo luận trong Chương 3. Nhưng về phương pháp tiếp cận, biên kịch, và đạo diễn, những gì áp dụng cho một, áp dụng đối với người kia.

Cuốn sách cũng đề cập đến cả hai nhà làm phim tài liệu và nhà sản xuất của các hình thức khác của bộ phim hư cấu. Ví dụ, công nghiệp, du lịch, giáo dục và phim ảnh. Rõ ràng, mục tiêu của các loại khác nhau của bộ phim rất khác nhau.

Bộ phim tài liệu thường có một cải cách mạnh mẽ hoặc mục đích xã hội, trong khi một công nghiệp có thể phục vụ để cải thiện hình ảnh công ty của công ty hoặc hoạt động như gây quỹ. Tuy nhiên, mặc dù mục đích của họ khác nhau, cả hai thể loại chia sẻ một số lượng lớn các phương pháp và kỹ thuật. Ví dụ, nếu bạn đang đối phó với việc nghiên cứu, viết kịch bản, phương pháp của bạn sẽ được như hợp lệ cho bộ phim công nghiệp như đối với các tài liệu.

Cuối cùng, trên một mức độ thực tế, hầu hết các nhà sản xuất của phim hư cấu tồn tại trong cả hai thế giới tài trợ và thế giới của phim tài liệu. Hôm nay họ sẽ thực hiện một bộ phim tài liệu điều tra; ngày mai họ sẽ làm một bộ phim công nghiệp. Những kiến ​​thức bạn có thêm các kỹ thuật của cả hai, tốt hơn hết bạn đang có.

Quan sát cuối cùng của tôi liên quan đến tiền bạc. Chỉ thuần túy là các thiên thần hay các nhà triệu phú làm phim mà không cần suy nghĩ về tiền bạc. Phim chi phí tiền bạc, thường là một địa ngục của rất nhiều. Người đạo diễn phải ý thức được giới hạn ngân sách. Một khi bạn bắt đầu nói chuyện về tiền bạc, bạn cũng có thể thảo luận về gây quỹ và vai trò của nhà sản xuất. Cả hai đối tượng trong thực tế được thảo luận trong cuốn sách này tại chiều dài, và tôi làm cho không có lời xin lỗi. Có người từng thể hiện nó theo cách này: “Các nhà làm phim thành công có đầy đủ của những giấc mơ, đôi mắt của họ có thể ở trên những ngọn núi, nhưng phải biết rằng đôi chân của mình luôn ở trên mặt đất”. Điều đó đặt nó thẳng thắn, nhưng nó có ý nghĩa.

Phương pháp

Mặc dù tôi đã không leo lên bất kỳ ngọn núi để tham khảo ý kiến ​​các nhà hiền triết, tôi đã cố gắng để nói chuyện với các chuyên gia tốt nhất xung quanh trước khi viết cuốn sách này. Những câu hỏi là Làm thế nào để bạn làm việc? và Tại sao bạn làm việc theo cách này? và, đôi khi, điều quan trọng nhất mà bạn đã học được trong những năm qua là gì? Cuốn sách này là một chưng cất của các câu trả lời và lời khuyên tôi nhận được và các chuyên gia có kinh nghiệm đại diện cho cách giải quyết vấn đề phim ảnh và video.

Nhưng cuốn sách cũng đi ra khỏi kinh nghiệm của riêng tôi là một nhà làm phim và bị ảnh hưởng bởi nền tảng và kinh nghiệm của tôi. Tôi đã được làm phim cho khoảng hai mươi lăm năm và đã phát triển các kỹ thuật và phương pháp tiếp cận có ý nghĩa với tôi. Họ đại diện cho một nỗ lực để đặt logic cũng như cảm xúc vào quá trình rất đặc biệt mà chúng ta gọi làm phim.

Tuy nhiên, một cảnh báo là theo thứ tự: Trước tiên, tất cả các nhà làm phim khác nhau. Phương pháp của tôi làm phim có thể không phù hợp với bạn. Và thứ hai, cuốn sách này không phải là bất khả xâm phạm. Không có quy định trong việc làm phim. Những gì được chấp nhận như là phúc âm hôm nay bị từ chối vào ngày mai. Tôi hy vọng rằng bạn sẽ đọc cuốn sách và chấp nhận những gì là hữu ích. Sau đó, đi ra ngoài, phá vỡ tất cả các quy tắc, và thực hiện những bộ phim vĩ đại nhất.